Vleermuizen, nestelen die ook?
De merels kwetteren er lustig op los en sommige eendenkuikens zijn het neststadium al voorbij; de lente is in volle gang en het Nederlandse dierenrijk heeft nesteldrang. Ook de vleermuisvrouwtjes bereiden zich net als de vogels voor op de geboorte van hun jong. En ook bij vleermuizen wordt het woord 'nestelen' vaak gebruikt. Maar is dat terecht?
Vanaf eind april zoeken de vleermuisvrouwtjes van de 19 verschillende soorten die we in Nederland kennen elkaar op om kraamkolonies te vormen. Ook vleermuizen hebben dus nesteldrang. Maar hier komt een bijzondere eigenaardigheid binnen de Nederlandse taal om de hoek kijken. Want hoewel het vaak wel zo wordt omschreven nestelen vleermuizen niet. Althans, niet volgens de definitie van het woord nestelen binnen de natuur.
Nestelen
Van Dale stelt dat ‘nestelen’ twee betekenissen kan hebben. De eerste is ‘een nest bouwen’ en de tweede is ‘lekker gaan zitten of liggen’. Oké, strikt genomen zou je de tweede betekenis ook kunnen toepassen op vleermuizen, maar vleermuisdeskundigen zijn het erover eens dat dit niet het geval is als het gaat om de kraamperiode.
Om dat te begrijpen moeten we kijken naar de leefwijze van vleermuizen. Wat is het verschil met vogels, die ook het luchtruim gebruiken en wél nestelen? De meeste vogels bouwen een nest. Hiervoor gebruiken ze vaak los materiaal zoals takken, grassen en mos. In dit nest leggen ze hun eieren. Vleermuizen daarentegen kunnen zelf geen verblijfplaats maken. Daarnaast baren ze, zoals alle zoogdieren, levende jongen (maar één per jaar!) die melk drinken bij hun moeder. Omdat vleermuizen dus zelf geen verblijfplaats kunnen maken is het woord nestelen eigenlijk niet van toepassing op vleermuizen.
Voortplanting
Het voortplantingsproces van vleermuizen verloopt ook heel anders dan bij vogels. Bij de Nederlandse vleermuissoorten vindt de paring namelijk niet plaats in het voorjaar maar in het najaar. De mannetjes baltsen dan volop om een vrouwtje mee te lokken om te gaan paren. Dit kost veel energie. In het voorjaar hebben vleermuizen deze energie niet. Vleermuizen houden namelijk een winterslaap waar veel van de opgebouwde kostbare energie verloren gaat. In het najaar is er nog wel voldoende voedsel en tijd om te paren én op te vetten voor de winterslaap. Hoe is het dan mogelijk dat vleermuisvrouwtjes pas zwanger worden in het voorjaar? Door een heel bijzondere eigenschap, namelijk ‘uitgestelde bevruchting’. Het vrouwtje bewaart het sperma de hele periode in haar lichaam en bevrucht daarmee het eitje als ze na de winterslaap weer fit genoeg is. Ook het weer in het voorjaar moet voor de vleermuizen goed genoeg zijn. En dan? Dan krijgen ze nesteldrang, maar nestelen niet!
De kraamgroep meervleermuizen vrouwtjes (mannetjes zijn niet welkom in een kraamverblijf) in Waddinxveen is al weer flink bezet. In het verblijf hangt een camera die elke 5 minuten een foto neemt. Bart Noort heeft hiervan een prachtige timelapse gemaakt van de 24 uur tijdens Koningsdag.
Tekst: Erik Broer
Foto's: Erik Korsten, Jeroen van der Kooij
Video: Bart Noort